Analogicznie, jak ma to miejsce w przypadku wójta, burmistrza i prezydenta miasta, również kadencja organu stanowiącego gminy lub miasta, czyli rady może zostać skrócona jeszcze przed kolejnymi wyborami. Istniejące w tym zakresie możliwości wynikają z kilku ustaw. W niektórych przypadkach jest to niezależne od działalności rady.

Referendum lokalne w sprawie odwołania rady

Statystycznie jest to zapewne najczęściej spotykana w praktyce możliwość zakończenia kadencji rady gminy lub rady miasta, czyli organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego. Taka możliwość wynika bezpośrednio z przepisów ustawy o referendum lokalnym. W przeciwieństwie do funkcji wójta gminy oraz burmistrza i prezydenta miasta, radę tak gminy, jak i miasta odwołać można tylko i wyłącznie w referendum przeprowadzonym na wniosek mieszkańców. Wniosek w tej sprawie musi zostać poparty przez co najmniej 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców danej gminy. Regulują to artykuł 5 ust. 1 oraz artykuł 4 ust. 1 wspomnianej ustawy.

Naruszenie prawa przez radę

Analogicznie, jak ma to miejsce w przypadku stanowiska wójta, burmistrza lub prezydenta (informacja w tej sprawie tutaj) istnieje specyficzna sytuacja, w której może dojść do rozwiązania rady przez jeden z organów władzy centralnej. Dzieje się tak w oparciu o artykuł 96 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym. Sytuacja taka może mieć miejsce wtedy, kiedy dana rada gminy lub miasta notorycznie dopuszcza się łamania prawa: przepisów wynikających bezpośrednio z Konstytucji, lub innych ustaw. W takiej sytuacji Prezes Rady Ministrów może złożyć wniosek do Sejmu o rozwiązanie takiej rady, natomiast Sejm decyduje o tym przyjmując odpowiednią uchwałę.

Konsekwencja rezultatu referendum w sprawie odwołania wójta, burmistrza lub prezydenta

Jak informujemy w tym artykule (link), jest kilka sytuacji, w których rada gminy lub miasta może zainicjować referendum lokalne w sprawie odwołania odpowiednio wójta gminy lub burmistrza czy też prezydenta miasta. Spośród tych sytuacji tylko referendum spowodowane nieudzieleniem absolutorium nie niesie za sobą dla rady żadnych potencjalnych konsekwencji. Natomiast na podstawie artykułu 67 pkt 3 ustawy o referendum lokalnym jeżeli rada zainicjuje referendum odwoławcze z jakiegokolwiek innego powodu (w tym w przypadku nieudzielenia wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi wotum zaufania dwa lata z rzędu), można powiedzieć, że podejmuje pewne ryzyko. Jeżeli bowiem w referendum weźmie udział wystarczająca liczba mieszkańców, aby było ono ważne, a ponad połowa ważnych głosów zostanie oddana przeciwko odwołaniu wójta, burmistrza lub prezydenta skutkuje to zakończeniem działalności rady.

Wyłączenie okręgu wyborczego

Specyficzna sytuacja została przewidziana w ustawie o samorządzie gminnym (artykuł 4f) w powiązaniu z przepisami kodeksu wyborczego (artykuł 390, §5). Teoretycznie może się zdarzyć, że z danej jednostki samorządu terytorialnego wydzielony zostanie obszar o wielkości części, całości lub więcej, niż okręgu wyborczego, który zostaje potem włączony do nowej jednostki. Jeżeli tego typu sytuacja miałaby miejsce, powoduje to wygaśnięcie mandatu zamieszkałego na tym terenie radnego. Jeżeli zaś zmian takich nastąpiłoby na tyle dużo, że spowodowałyby to zmniejszenie liczebności rady poniżej 3/5 ustawowej liczby radnych wtedy taka rada zostaje rozwiązana.

Herbert Gnaś

Fot. Connor McManus, pexels.com