Obowiązujące obecnie w Polsce przepisy prawne nakładają na gminy określone obowiązki w odniesieniu do zwierząt. Wynikają one przede wszystkim z dwóch ustaw: o ochronie zwierząt oraz o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Szczególnie istotny w tym kontekście jest program opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt, który rada gminy ma obowiązek uchwalić.
Obowiązki gminy wynikające z ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
W ustawie tej o obowiązkach gminy w kontekście zwierząt mowa jest w kilku przypadkach. Przede wszystkim jej przepisy stanowią, że gmina zapobiega bezdomności wśród zwierząt na zasadach, które zostały określone w ustawie o ochronie zwierząt. Do zadań gminy należy również znakowanie obszarów, które są dotknięte lub zagrożone chorobami zakaźnymi zwierząt. Natomiast to właśnie z tej ustawy wynika konieczność uzyskania przez podmiot zamierzający prowadzić schronisko dla zwierząt stosownego zezwolenia. Szczegółowe zaś regulacje są określane w drodze przyjmowanej przez radę gminy uchwale.
Obowiązki gminy wynikające z ustawy o ochronie zwierząt
Szereg obowiązków gminy ma swoje źródło w ustawie o ochronie zwierząt. Zostały one wymienione w artykule 11 tej ustawy. Przede wszystkim w jej ustępie 1 stwierdzono, że „zapobieganie bezdomności zwierząt i zapewnienie opieki bezdomnym zwierzętom oraz ich wyłapywanie należy do zadań własnych gmin”. Omawiany natomiast artykuł ustawy daje również prawo prowadzenia schronisk dla zwierząt organizacjom społecznym, których celem statutowym jest opieka nad nimi, przy czym muszą to czynić w porozumieniu z organzami samorządu terytorialnego.
W kwestii odławiania bezdomnych zwierząt stwierdzono, że takie działania są zabronione bez zapewnienia im miejsca w schronisku chyba, że stanowią one zagrożenie dla ludzi lub innych zwierząt. Samo odławianie może się odbywać tylko na podstawie uchwały rady gminy. Z ustawą o ochronie zwierząt w tej kwestii powiązane jest również rozporządzenie w sprawie zasad i warunków wyłapywania bezdomnych zwierząt. Wynika z niego, że w zależności od uchwały rady gminy takie działania mają charakter stały lub okresowy. Jednocześnie organ gminy powinien na co najmniej 21 dni przed terminem ich podjęcia poinformować kiedy będą miały miejsce, na jakim terenie, jaki podmiot je przeprowadzi oraz do jakiego schroniska trafią zwierzęta.
Program opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt
Obowiązek przyjęcia takiego programu wynika z artykułu 11a ustawy o ochronie zwierząt. Stosowna uchwała w tej sprawie musi zostać przyjęta przez radę gminy każdego roku, do dnia 31 marca. Projekt takiego programu powinien zostać przygotowany odpowiednio przez wójta lub burmistrza czy też prezydenta miasta. Do 1 lutego danego roku musi on zostać zaopiniowany przez powiatowego lekarza weterynarii, działające na terenie danej gminy organizacje społeczne, które zgodnie ze swoim statutem zajmują się ochroną zwierząt oraz dzierżawców lub zarządców obwodów łowieckich, również działających na obszarze danej gminy.
Część z elementów programu obligatoryjnie musi się w nim znaleźć. Należy do nich przede wszystkim zapewnienie bezdomnym zwierzętom miejsca w schronisku, natomiast wolno żyjącym kotom należy zapewnić opiekę, której elementem jest również ich dokarmianie. W przypadku zwierząt gospodarskich gmina powinna wskazać gospodarstwo rolne, w którym będzie można zapewnić im miejsce. Każdemu zwierzęciu, które uczestniczyło w zdarzeniu drogowym powinna zostać zapewniona całodobowa opieka weterynaryjna.
Bezdomne zwierzęta powinny być odławiane, natomiast obowiązkiem gminy jest również uwzględnienie w programie sposobów poszukiwania dla nich domu. W przypadku zwierząt znajdujących się w schroniskach konieczne jest zapewnienie ich sterylizacji lub kastracji. Jeden z zawartych w ustawie punktów dotyczy również usypiania ślepych miotów. Zadania wymienione w tym akapicie mogą jednak na mocy ustawy zostać powierzone podmiotowi, który prowadzi schronisko dla zwierząt.
Pewne elementy programu mają charakter fakultatywny, tj. mogą, chociaż nie muszą zostać w nim umieszczone. Przewidziane zostały tutaj dwa rodzaje działań. Pierwszym z nich jest plan znakowania zwierząt w danej gminie. Natomiast drugi może dotyczyć sterylizacji lub kastracji zwierząt na terenie gminy, przy czym musi się to odbyć przy pełnym poszanowaniu praw właścicieli zwierząt lub osób, które sprawują nad nimi opiekę.
Herbert Gnaś